صرافي و صرافي تهران

با شنيدن نام صرافي ناخودآگاه شكل اسكناس دلار همراه تابلوهايي سياه رنگ با اعداد ديجيتالي قرمز و تعدادي پرچم را تصور مي كنيم.

اين اولين واكنش ذهني همه ما با ديدن يا شنيدن كلمه صرافي است. گرچه مدتي است به دليل نوسانات ارزي، بيشتر اين تابلوها خاموش هستند و در كوچه و خيابان زياد جلب توجه نمي كنند، ولي هرگز خاموش بودن تابلوي اين صرافي ها به معني بيكار بودنشان يا از كار افتادنشان نيست؛ بلكه حتي اين تابلوهاي خاموش هم گفتني هاي بسياري دارند كه گاهي اوقات از اين خاموشي بايد نگران شد.

به هر حال هم اكنون تحريم ها باعث شده اند صرافي ها با تابلوهاي معروفشان نقش بسزايي در اقتصاد ايران به عهده بگيرند.

صرافي در لغت به معني داد و ستد انواع پول است و در كشورمان همزمان با قرن نوزدهم ميلادي با توجه به رشد تجارت داخلي و خارجي شكل تازه اي به خود گرفت. اگر از واقعيت اين شغل بخواهيد مي توان گفت از وقتي معامله پاياپاي كالا به كالا كمرنگ شد، نقش اين شغل يعني صراف ها در زندگي اقتصادي و معاملات تجاري پررنگ تر شد.

صرافي قبل از پيدايش سيستم بانكداري در ايران گسترش يافت و پايش را از مرزهاي كشور بيرون گذاشت.

صرافان ايراني در هند و عراق شعبه داشتند و تاجران را براي انتقال وجوه خود ياري مي كردند. طبق اسناد و مدارك، اصول كار صرافي هاي ابتدايي بر دو پايه برات و بيجك استوار بود، به صورتي كه تجار برات و بيجك هاي مدت دار صادر مي كردند و اين برات ها نزد برخي صرافي هاي خاص و مورد نظر تجار يا صادر كننده برات معتبر بود و در نهايت قابليت نقد شدن داشت.

گرچه نقش بيجك يا برات صرافي ها با پيدايش سيستم بانكداري در جامعه ايران كمرنگ شد، اما حرفه صرافي حتي با وجود سيستم بانكداري نوين به معاوضه پول و خريد و فروش آن به حيات خود ادامه داد تا اين كه از اواسط دهه ۷۰ شمسي دوباره كار و بارش سكه شد. قبل از اين تاريخ بيشتر صرافي ها مشغول داد و ستد سكه، طلا و نقره به مشتريان خود بودند و در ابعاد كوچك خريد و فروش ارزهاي معتبر بين المللي انجام يا اين كه براي ارسال حوالجات رقم پايين به نيازهاي خرد خانواده ها پاسخ مي دادند.
انواع صرافي درايران

به طور كلي صرافي ها در ايران به دو گروه تقسيم مي شوند.
صرافي هاي نوع اول:

اين گروه از صرافي ها اجازه حضور در معاملات الكترونيك ندارند و صرفا براي خريد و فروش فيزيكي ارز مجوز دارند.
صرافي هاي نوع دوم:

اين گروه از صرافي ها علاوه بر خريد و فروش فيزيكي ارزهاي معتبر جهاني، مجوز حضور در مبادلات الكترونيك يا همان حوالجات را كسب كرده اند و مي توانند حواله هم صادر كنند.

لازم به يادآوري است هر دو گروه مي توانند به خريد و فروش سكه در كنار خريد و فروش ارز مبادرت ورزند.
صرافي ها چگونه كار مي كنند؟

شايد خيلي ساده فرض مي كنيد وارد يك صرافي مي شويد و مقداري ريال مي دهيد و در ازاي آن ارز مورد نظرتان را مي خريد و از آن خارج مي شويد.

آيا واقعا كار به همين سادگي است؟ خير! به طور كلي صرافي ها دقيقا همانند فروشنده كالايي مجبور هستند قيمت تمام شده كالاي خود را تعيين و با درصدي سود آن را به متقاضي بفروشند.

از اين رو اطلاع از نرخ برابري ارزها در مقابل واحد پول ملي كشورشان مثل ريال امري حياتي و ضروري براي آنهاست، گرچه اين صنف در كنار خريد و فروش يا حواله ارزش اقدام به خريد و فروش سكه طلا نيز مي كند، اما به قول معروف خريد و فروش سكه طلا براي جوري جنس آنهاست و كار اصلي و حساسيت اصلي مربوط به همان پول هاي كاغذي يا حوالجات است.

در شرايط عادي و عمومي، نرخ برابري ارزها گرچه در بازارهاي بين المللي مثل فاركس يا ديگر بازارهاي ارزي تعيين مي شود، اما مبناي محاسبه نرخ ارزهاي خارجي در كشورها را معمولا بانك مركزي آن كشور به عهده دارد و اين نظام بانكي آن كشور است كه هر روز نرخ مورد نظر صرافان را در اختيارشان قرار مي دهد تا تابلوهاي معروف مغازه هاي صرافي روشن شوند و شروع به نوسان كنند، اما داستان اين تابلوها در ايران كمي متفاوت است و نوسان آنها در حال حاضر زياد به بانك مركزي بستگي ندارد.

بدون ترديد چند سالي است با اين جمله زياد برخورد داشته ايد: «هنوز نرخ درنيامده». معمولا وقتي قصد خريد يا فروش ارز داريد، اين جمله را اول صبح زياد شنيده ايد و با كلي سوال، گوشي تلفن را قطع كرده ايد يا اين كه از در صرافي خارج شده ايد، اما معني واقعي اين عبارت چيست؟ مگر قرار نيست بانك مركزي نرخ را براي صرافي ها اعلام كند؟ بانك كه ساعت ۷ و ۳۰ دقيقه كار خود را آغاز مي كند، پس چرا هنوزنرخ در نيامده است؟

اين جمله را مي شنويد چون نرخ ارزهاي خارجي در ايران بنا به هر دليلي در بازار آزاد يعني خارج از محوطه بانك مركزي يا حتي خارج از مرزهاي كشورمان تعيين مي شود و بنا به هر دليلي بانك مركزي هم اكنون در اين باره بي تفاوت عمل مي كند، شايد هم به علت تحريم هاي يكجانبه خارجي عليه نظام بانكي ايران چاره اي ندارد.

داستان از اين قرار است كه در شرايط فعلي نظام ارزي كشورمان، نرخ ارز و برابري آن با ريال ايران در كشورهايي مثل امارات عربي متحده يا شهر هرات افغانستان و گاهي هم تركيه تعيين مي شود.

اما پايگاه اصلي تعيين نرخ ارز در بازار آزاد ايران همان امارات عربي متحده است و ديگر كشورها فعلا نقش مهمي در تعيين نرخ ارز آزاد ايران ندارند.

حال از آنجا كه در امارات صرافي ها ساعت ۱۱ صبح شروع به كار مي كنند و برابري ريال ايران با درهم امارات را تعيين مي كنند، بازار ايران هم تا قبل از اين ساعت معمولا از خريد و فروش مگر در شرايطي خاص يا به ضرورت خودداري مي كند بنابراين صرافي ها اين جمله را كه «هنوز نرخ درنيامده» به كار برده و تا ظهر معمولا به محاسبه كارهاي روز قبل خود مي پردازند يا اين كه با احتياط و در حجم بسيار كم با نرخ هاي روز گذشته كار مي كنند، البته فكر نكنيد وقتي ساعت ۱۱ صبح به قول معروف نرخ ها مشخص شد، كار تمام است؛ بلكه طي ساعت كاري دائم طبق هماهنگي هاي تلفني يا ارتباط اينترنتي قيمت ها به روز شده و مبناي محاسبه قرار خواهد گرفت البته صرافي هرچه معتبرتر باشد، بدون ترديد زودتر از نوسانات مطلع مي شود، ولي مبناي ديگري هم در كار است كه معمولا بعدازظهر و حوالي ساعت پنج شروع مي شود.